مقایسه نوروفیدبک و بیوفیدبک ؛ تفاوت‌ها، کاربردها و مزایا

توسط Moeen Hosseini ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ آموزشی دیدگاه (0)

مقایسه نوروفیدبک و بیوفیدبک؛ کدام روش برای بهبود عملکرد ذهن و بدن مؤثرتر است؟

نوروفیدبک و بیوفیدبک دو روش درمانی نوین برای بررسی و بهبود عملکرد ذهن هستند. در این روش‌ها متخصصان با استفاده ازتکنولوژی‌های پیشرفته عملکرد ذهن و بدن را تقویت می‌کنند. هر یک از این روش‌ها بر پایه بازخورد زیستی کار می‌کنند. اما داده‌هایی مورد بررسی در هر روش و هدف درمانی‌ آن‌ها متفاوت است. انتخاب نوروفیدبک و بیوفیدبک به هدف درمانی، مشکل فرد و نظر متخصص بستگی دارد. از نوروفیدبک معمولا برای درمان اختلال نقص توجه و از بیوفیدبک برای درمان مشکلات فیزیکی مانند دردهای میگرنی استفاده می‌شود.

نوروفیدبک و بیوفیدبک چی هستند؟ تعریفی ساده و کاربردی

نوروفیدبک و بیوفیدک روش‌های درمانی جدید برای بهبود عملکرد ذهنی و جسمی افراد هستند. در هر دو روش با استفاده از تکنولوژی و بازخوردهای زیستی افراد می‌توانند بر عملکرد ذهنی و جسمی خود تمرکز کنند. برای آشنایی با تفاوت نوروفیدبک و بیوفیدبک ابتدا بهتر است با هر یک از این روش‌ها آشنا شویم.

نوروفیدبک (Neurofeedback) نوعی آموزش مغز است. در این روش از دستگاه EEG (الکتروانسفالوگرافی) برای ثبت و تحلیل امواج مغز استفاده می‌شود. در نوروفیدبک فرد با مشاهده بازخورد لحظه‌ای امواج مغزی خود یاد می‌گیرد چگونه آن‌ها را تنظیم کند. هدف این روش رسیدن به الگوی سالمی از فعالیت‌های مغزی است که به بهبود تمرکز، کاهش اضطراب، درمان اختلال خواب و بسیاری از مشکلات منجر می‌شود.

بیوفیدبک (Biofeedback) نوعی بازآموزی بدن است. اما تمرکز این روش بر داده‌هایی مانند ضربان قلب، تنفس، دمای پوست، فشار عضلانی و تعریق بدن است. در بیوفیدبک فرد یاد می‌گیرد چگونه با تکنیک‌هایی مانند نفس عمیق، ریلکس کردن یا تصویر ذهنی علائم فیزیولوژیکی خود را کنترل کند. از بیوفیدبک در درمان میگرن، دردهای مزمن و استرس‌های جسمانی استفاده می‌شود.

هدف از استفاده نوروفیدبک و بیوفیدبک چیست؟

نوروفیدبک و بیوفیدبک بر پایه بازخورد زیستی عمل می‌کنند. اما رویکرد این دو روش با یکدیگر متفاوت است. با بررسی هدف این روش‌ها به فرق نوروفیدبک و بیوفیدبک پی خواهیم برد. نوروفیدبک با هدف آموزش مغز برای رسیدن به تعادل در فعالیت‌های الکتریکی طراحی شده است. افرادی که مشکلاتی مانند اضطراب، اختلال توجه، بیش‌فعالی (ADHD)، افسردگی یا بی‌خوابی دارند می‌توانند از این روش استفاده کنند. در نوروفیدبک مغز با دریافت بازخورد از فعالیت‌های خود یاد می‌گیرد چگونه بهتر کار کند. در بیوفیدبک بدن از خودش مواردی را یاد می‌گیرد. این روش به افراد کمک می‌کند با افزایش اگاهی نسبت به عملکردهای فیزیولوژیکی (مثل ضربان قلب یا تنفس) می‌تواند واکنش‌های فیزیکی ناشی از استرس، درد یا فشار روانی را تحمل کند. هدف اصلی بیوفیدبک ارتقای آرامش فیزیکی، کاهش تنش عضلانی و تسکین دردهای مختلف است. تفاوت نوروفیدبک و بیوفیدبک در ابزارهای مورد استفاده، اهداف و کاربردها است.

در چه مواردی از نوروفیدبک و بیوفیدبک استفاده می‌شود؟

برای درک تفاوت نوروفیدبک و بیوفیدبک آشنایی با کاربرد هر یک از این روش‌ها گزینه مناسبی است. همچنین مقایسه نوروفیدبک و بیوفیدبک و انتخاب این روش‌ها آسان‌تر خواهد شد. با مطالعه این بخش فرق نوروفیدبک و بیوفیدبک را خواهید شناخت.

نوروفیدبک اغلب در درمان اختلالات روان‌شناختی و عصبی استفاده می‌شود. از جمله این اختلال‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD)
اضطراب و استرس مزمن
افسردگی
اختلالات خواب مانند بی‌خوابی یا کابوس دیدن
صرع و تشنج
میگرن‌های مزمن
وسواس فکری-عملی (OCD)
بهبود عملکرد ورزشی یا ذهنی در افراد حرفه‌ای مانند ورزشکاران یا نوازندگان

اما بیوفیدبک بیشتر برای مدیریت شرایط فیزیکی و فیزیولوژی استفاده می‌شود. از کاربردهای بیوفیدبک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تنش‌ها و دردهای عضلانی مانند کمردرد یا گردن‌درد
میگرن و سردردهای تنشی
فشار خون بالا
سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)
اضطراب همراه با نشانه جسمی مانند تپش قلب یا تعریق زیاد
مشکلات تنفسی یا تنگی نفس ناشی از استرس
مشکلات گوارشی ناشی از تنش‌های عصبی

کدام برای اضطراب مؤثرتر است؟ بیوفیدبک یا نوروفیدبک؟

اگر شما هم قصد درمان غیردارویی اضطراب را داشته باشید احتمالا می‌پرسید فرق نوروفیدبک و بیوفیدبک چیست؟ و از کدام روش می‌توان در درمان اضطراب استفاده کرد. نوروفیدبک با تمرکز بر بهبود الگوهای فعالیت مغزی، می‌تواند در درمان اضطراب بسیار موثر باشد. در بسیاری از مبتلایان به اضطراب نواحی‌ای از مغز مانند آمیگدالا بیش‌فعال هستند. مغز در نوروفیدبک می‌آموزد چگونه این نواحی را آرام کند و از طریق تمرین‌های منظم به ثبات ذهنی برسد. از نوروفیدبک می‌توان برای کاهش اضطراب عمومی و اضطراب عملکردی افراد نیز استفاده کرد. بیوفیدبک با آموزش کنترل فیزیولوژی بدن، مانند کاهش ضربان قلب، تنظیم تنفس و کاهش تنش عضلانی، به افراد کمک می‌کند پاسخ‌های بدنی ناشی از اضطراب را کنترل کنند. برای افرادی که علاوه‌بر اضطراب به تپش قلب یا تعریق مبتلا می‌شوند بیوفیدبک روش درمانی موثری خواهد بود.

مقایسه هزینه‌های نوروفیدبک و بیوفیدبک؛ کدام مقرون‌به‌صرفه‌تر است؟

نوروفیدبک به دلیل داشتن تجهیزات پیچیده‌تر و نرم‌افزارهای تحلیل EEG هزینه بیشتری نسبت به بیوفیدبک دارد. هزینه شرکت در جلسه‌های نوروفیدبک بسته به نوع مرکز درمانی از ۳۰۰ الی ۸۰۰ هزار تومان یا بیشتر متغیر است. معمولا لازم است درمان با نوروفیدبک ۲۰ الی ۴۰ جلسه طول بکشد. هزینه شرکت در جلسه‌های بیوفیدبک نیز ۲۰۰ الی ۵۰۰ هزارتومان است و به مرکز درمانی نیز بستگی دارد. برای بیوفیدبک معمولا به ۱۰ الی ۲۰ جلسه نیاز است.

تفاوت‌های تجهیزات نوروفیدبک و بیوفیدبک؛ چه ابزارهایی نیاز است؟

شناخت ابزارهای مورد استفاده در هر روش به آشنایی با فرق نوروفیدبک و بیوفیدبک منجر می‌شود. الکترود EEG (برای دریافت امواج مغزی از پوست سر)، تقویت سیگنال‌های مغزی (برای بالا بردن کیفیت سیگنال‌ها)، نرم‌افزار تخصصی تحلیل امواج مغزی و مانیتور بازخورد تصویری یا صوتی از تجهیزات مورد نیاز برای نوروفیدبک هستند. تجهیزات بیوفیدبک نیز بسته به نوع فیزیولوژی بدن شامل حسگر EMG برای بررسی تنش عضلانی، حسگر GSR برای بررسی پاسخ‌های پوستی به استرس، حسگر HRV برای تحلیل ضربان قلب و تنفس و حسگر دما برای ثبت تغییرات سطح پوست می‌شود.

کاربردهای نوروفیدبک و بیوفیدبک چه تفاوت‌هایی دارند؟

قبل انتخاب هر روش درمانی ابتدا باید کاربردهای آن روش را بررسی کرد. در این بخش تفاوت‌ نوروفیدبک و بیوفیدبک از منظر اختلال‌های قابل درمان با این روش‌ها را بررسی می‌کنیم. نوروفیدبک در زمینه‌های اختلالات توجه و تمرکز (ADHD)، اضطراب و اختلالات خلقی، صرع و تشنج‌های مقاوم به دارو، اختلالات خواب، بهبود عملکرد شناختی و ورزشی، مراقبه عمیق‌، افزایش تمرکز ذهن و ارتقای عملکرد کلی ذهنی کاربرد دارد. در واقع نوروفیدبک زمانی موثر است که عملکرد مغز اختلال داشته باشد. از کاربردهای بیوفیدبک نیز می‌توان به استرس مزمن و اضطراب، سردردهای میگرنی یا تنشی، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی- عروقی مرتبط با استرس، مشکلات گوارشی ناشی از اضطراب، کنترل دردهای مزمن و مشکلات مثانه، تنفس یا اختلال‌های کف لگن اشاره کرد.

سه تفاوت اصلی نوروفیدبک و بیوفیدبک با روش rTMS

نوروفیدبک و بیوفیدبک روش‌های درمان غیرتهاجمی مبتنی‌بر بازخورد هستند. اما روش rTMS کاملا با این روش‌ها متفاوت است.

مکانیسم اثر: در نوروفیدبک و بیوفیدبک اطلاعاتی از بدن فرد به وی داده می‌شود تا فرد بتواند با تمرین و آگاهی وضعیت خود را تغییر دهد. در واقع تمام تغییرها درونی هستند. اما در rTMS با استفاده از میدان مغناطیسی بخش خاصی از مغز تحریک می‌شود و فعالیت آن تغییر می‌کند. فرد نقشی در این تغییر ندارد.
مشارکت فرد در روند درمان: در نوروفیدبک و بیوفیدبک فرد باید تمرکز کند، یاد بگیرد و تمرین کند. در واقع فرد نقش فعالی در فرایند درمان خود دارد. اما در rTMS فرد صرفا دریافت‌کننده تحریک مغناطیسی است و نیازی به همکاری ذهن و بدن وی نیست.
نوع کاربرد و هدف درمانی: نورفیدبک برای بهبود عملکرد مغز در زمینه‌هایی مانند اضطراب و خواب و بیوفیدبک برای درمان مشکلات جسمانی مانند سدرد و کنترل استفاده می‌شود. اما rTMS اغلب برای اختلال‌های شدیدتر مانند افسردگی مقاوم به درمان، OCD و PTSD استفاده می‌شود. این روش باید توسط پزشک تجویز شود.

مکانیسم عملکرد نوروفیدبک و بیوفیدبک چگونه است؟

برای مقایسه بهتر نوروفیدبک و بیوفیدبک ابتدا بهتر است با عملکرد هر یک از این روش‌ها آشنا شویم. در نوروفیدبک الکترودهایی روی پوست سر قرار می‌گیرد که امواج مغزی را دریافت می‌کنند. این امواج توسط نرم‌افزار آنالیز می‌شود و بازخورد بصری یا صوتی آن به فرد نمایش داده می‌شود. فرد با دیدن این بازخوردها یاد می‌گیرد امواج مغز خود را چگونه تنظیم کند. در صورت زیاد بودن امواج اضطراب مغز یاد می‌گیرد چگونه این امواج را کاهش دهد. این فرایند نوعی یادگیری شرطی مغز به شمار می‌رود. در بیوفیدبک، سنسورها روی بخش‌هایی از بدن مانند انگشت، سینه، پیشانی یا شکم قرار می‌گیرند و داده‌هایی مانند ضربان قلب، تنفس، تعریق، دمای پوست یا انقباض عضلات را ثبت می‌کنند. این اطلاعات نیز به صورت صوتی یا تصویری به فرد نمایش داده می‌شود و فرد یاد می‌گیرد فعالیت‌های فیزیولوژیکی خود را کاملا ارادی کنترل کند.

اهداف درمانی این دو روش چیست؟ نگاهی به رویکرد درمانی نوروفیدبک و بیوفیدبک

نوروفیدبک و بیوفیدبک در ابزار، فلسفه درمانی و رویکردها با یکدیگر متفاوت هستند. از اهداف درمانی نوروفیدبک می‌توان به بهبود تمرکز و توجه در کودکان و بزرگسالان، کاهش اضطراب و افسردگی، بهبود خواب و کاهش بی‌خوابی، افزایش آرامش ذهنی و ارتقاء عملکرد ورزشی و تحصیلی اشاره کرد. اهداف درمانی بیوفیدبک نیز عبارت‌اند از درمان استرس مزمن و اضطراب، کنترل دردهای مزمن، مثل میگرن یا سردردهای تنشی، کمک به بهبود عملکرد عضلات و بازتوانی پس از آسیب، تنظیم فشار خون و ضربان قلب و کاهش علائم سندروم روده تحریک‌پذیر.