افسردگی چیست و راه درمان
افسردگی یکی از رایج‌ترین و پیچیده‌ترین اختلال روانی است که روزانه افراد بسیاری را راهی اتاق‌های مشاوران می‌کند. در این اختلال معمولا افراد غمگینی شدیدی را در تمام مراحل زندگی خود تجربه می‌کنند. افسردگی تاثیر مستقیمی بر تصمیم‌گیری، روابط بین فردی، عملکرد شغلی و حتی سلامت جسمانی وی دارد. برای درمان آن می‌توان از رویکردهای مختلفی مانند دارو، مشاوره و تغییر سبک زندگی استفاده کرد. در ادامه با این اختلال، علائم و روش‌های تشخیص آن آشنا خواهیم شد.
انواع افسردگی
انواع افسردگی در ویژگی‌های روانی، فیزیولوژیکی و مدت زمان آن با یکدیگر متفاوت هستند. بدترین نوع آن مانند سایکوتیک (روان‌پریشی) نسبت به روش‌های درمانی مختلف مقاوم است.شناسایی دقیق ، باعث می‌شود مسیر درمان به‌خوبی سپری شود. انواع آن عبارت‌اند از:
افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder): این نوع از افسردگی شدیدترین حالتی است که بیمار می‌تواند تجربه کند. در آن نیاز به ۵ علامت غم یا بی‌ارزشی، بی‌خوابی یا پرخوابی، کاهش علاقه و افکار مربوط به مرگ یا خودکشی دارد. اگر این بیماری بدون درمان رها شود تا ماه‌ها یا سال‌ها ادامه پیدا می‌کند و ممکن است در نهایت به خودکشی فرد منجر شود.
اختلال افسردگی مداوم (Persistent Depressive Disorder-PDD): این بیماری با نام دیستایمیا شناخته می‌شود و دو سال یا بیشتر ادامه دارد و اثر بسیاری روی زندگی روزمره فرد دارد.
اختلال خلقی فصلی (Seasonal Affective Disorder – SAD): افسردگی فردی اغلب در روزهای تاریک سال بروز می‌کند. اولین روش برای درمان این بیماری نوردرمانی است. این درمان باعث تنظیم ریتم بیولوژیک می‌شود.
افسردگی پس یا پیش از زایمان (Perinatal or Postpartum Depression): ۱۰ الی ۱۶ درضد زنان در دوران بارداری یا پس از زایمان این افسردگی را تجربه می‌کنند. در صورت درمان نکردن این اختلال مادر و کودک دچار مشکلات بسیاری خواهند شد.
افسردگی غیرمعمول (Atypical Depression): افزایش اشتها، خواب بیش‌ازحد، واکنش مثبت به اتفاق‌های خوشایند و حساس شدن نسبت به ترد شدن از جامعه از علائم آن است. این نوع افسردگی معمولا در زنان دیده می‌شود.
افسردگی ماسک‌شده یا افسردگی پنهان (Masked Depression): در این نوع افسردگی فرد بیماری را احساس می‌کند اما علائم آن را نشان می‌دهد. به همین دلیل در مراجعه‌های اولیه به درمانگر ممکن است این بیماری مشخص نشود.
علائم افسردگی در سنین مختلف
افسردگی در سنین مختلف علائم متفاوتی دارد. با شناخت علائم آن در هر گروه سنی می‌توان سریع‌تر این اختلال را درمان و از پیش‌رفت آن جلوگیری کرد.
علائم افسردگی شدید در مردان
افسردگی در مردان معمولا با عصبانیت، تحریک‌پذیری و بی‌حوصله خود را بروز می‌دهد. از دیگر علائم این اختلال در مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مشکلات مزمن خواب
خستگی مداوم
کاهش انگیزه
کاهش عملکرد شغلی
بروز مشکلات خانوادگی
علائم افسردگی شدید در زنان
زنان در دوران افسردگی شدید احساس غم، اضطراب، تغییرات شدید در اشتها و خواب، احساس گناه یا بی‌ارزشی را تجربه می‌کنند. این علائم در زمان قبل یا بعد از قاعدگی (PMDD) و پس از زایمان تشدید و تکرار می‌شوند. طبق پژوهش‌های پزشکان زنان تقریبا دو برابر بیشتر از مردان آن حس ها را را تجربه می‌کنند.
علائم افسردگی در کودکان
علائم افسردگی در کودکان علاوه‌بر مشکلات روحی باعث بروز مشکلات جسمی نیز می‌شود. بی‌قراری، کاهش نمرات مدرسه، سردرد و معده‌درد از علائم رایج آن در کودکان است. این علائم جسمی معمولا در کودکانی که تحریک‌پذیرتر هستند یا رفتار پرخاشگرانه دارند بیشتر خود را نشان می‌دهد.
علائم افسردگی در جوانان و نوجوانان
از مهم‌ترین علائم افسردکی در جوانان و نوجوانان می‌توان به کاهش علاقه به تفریح‌های سابق، کناره‌گیری اجتماعی، افکار منفی، خودکشی یا بیهودگی اشاره کرد. در برخی از این مواقع نیز افسردگی خود را با تغییرات رفتاری، ترک مدرسه، مصرف مواد و افت ناگهانی تحصیلی نشان می‌دهد.
علائم جسمی افسردگی
افسردگی علاوه‌بر نشانه‌های روحی و روانی نشانه‌های فیزیکی و جسمی گوناگونی دارد که ممکن است به سرعت تشخیص داده نشوند. در بسیاری از مواقع چنین علائمی به عنوان بیماری جسمی تشخیص داده می‌شوند و فرد به روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه نمی‌کند. از مهم‌ترین علائم جسمی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سردردهای مکرر
دردهای عضلانی یا معده‌درد
مشکلات گوارشی مانند یبوست یا نفخ
تغییر اشتها و وزن
اختلال خواب مانند بی‌خوابی یا هیپرسومنیا (خوابیدن بیش‌ازحد)
کاهش انرژی
کاهش میل جنسی
احساس کرختی، کندی و بی‌حرکتی بدن
بیماری‌های قلبی، التهاب بدن و دیابت
تست علائم افسردگی
برخی از روان‌شناس‌ها و روان‌پزشکان از پرسش‌نامه‌های استاندارد استفاده می‌کنند. چنین سوال‌هایی به درمانگر کمک می‌کند نوع و شدت افسردگی را تشخیص دهد. با پاسخ دادن به این تست‌ها مشخص می‌شود دلیل افسردگی فرد جسمی است یا خیر. رایج‌ترین تست برای مهم‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:
۱. تست افسردگی بک BDI-II: این تست ۲۱ سوال دارد. با بررسی پاسخ‌های فرد می‌توان شدت افسردگی وی را تشخیص داد.
۲. پرسشنامه سلامت بیمار (PHQ-9): این پرسشنامه تنها ۹ سوال دارد.
علت افسردگی
افسردگی نتیجه مشکلات ژنتیکی، زیست‌شناسی، روانشناسی و محیط اجتماعی فرد است. با شناخت علت و عوامل افسردگی می‌توان بهترین شیوه درمان بر اساس نیازهای فرد را برای وی مشخص کرد. مهم‌ترین علت افسردگی عبارت‌اند از:
ژنتیک و عوامل بیولوژیکی: اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، نوروپینفرین و دوپامین، سابقه خانوادگی، واکنش سیستم ایمنی بدن و التهاب بخش‌های مختلف بدن
روان: الگوهای منفی فکری و ناکارآمد و داشتن دیدگاه‌های منفی نسبت به خود و آینده
عوامل محیطی و اجتماعی: رویدادهای استرس‌زا مانند از دست دادن شغل، طلاق، مشکلات اقتصادی و کمبود حمایت‌های اجتماعی
عوامل پزشکی: مانند بیماری‌های مزمن، دیابت، مشکلات قلبی یا تیروئید
تشخیص افسردگی چگونه است؟
مهم‌ترین قدم برای تشخیص افسردگی داشتن برنامه درمانی است. در هر برنامه درمانی علائم روانی و فیزیکی باید پوشش داده داده شده و بررسی شود. با استفاده از معیارهای DSM-5 افسردگی تشخیص داده می‌شود. این علائم باید حداقل دو الی پنج‌بار در هفته تکرار شوند و علائم محسوسی روی عملکرد فرد بگذارند. روانشناسان با بررسی‌های بالینی و در برخی مواقع آزمایش‌های جسمی آن را تایید و سایر اختلال‌ها را رد می‌کنند.
راه‌های مقابله با افسردگی
برای رهایی از افسردگی باید از ترکیب راهکارهای دارویی، روان‌درمانی و تغییر سبک زندگی استفاده کرد که علاوه‌بر کاهش علائم درمانی به فرد کمک می‌کنند به زندگی عادی خود بازگردد. روش‌های مقابله و درمان آن عبارت‌اند از:
داروهای ضدافسردگی: مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین، ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز. بعضی از این داروها سریع‌ترین درمان این بیماری هستند که البته عوارضی نیز دارند.
روان‌درمانی: استفاده از روش‌های IPT و CBT که باعث تغییر باورها و مهارت‌های مقابله‌ای می‌شود.
تغییر سبک زندگی: مانند ورزش منظم، تغذیه کامل، خواب بیهنه و مشارکت در روابط اجتماعی. در این میان برخی از روانشناسان تغییر سبک زندگی را معجزه برای درمان افسردگی می‌دانند.
مشاوره شخصی: ذر جلسه‌های مشاوره فردی درمانگر با بررسی علائم و سبک زندگی فرد بهترین روش درمانی را انتخاب خواهد کرد.
مشاوره نوجوان و کودک: برای حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر بهتر است به مشاور کودک و نوجوان مراجعه کنید.
درمان‌های تخصصی: مانند نوردرمانی، تحریک مغناطیسی یا الکتروشوک از روش‌های درمان سریع افسردگی هستند.
برای درمان مؤثر افسردگی باید شرایط روانی، جسمی و سبک زندگی هر فرد به‌دقت بررسی شود. در کلینیک روانشناسی ماهور، درمانگران بر اساس این ارزیابی‌ها مناسب‌ترین روش درمان را انتخاب می‌کنند.
سوالات متداول
مدت زمان دوره‌های افسردگی چقدر است؟
دوره این بیماری حداقل دو هفته طول می‌کشد. در برخی از موارد ممکن است این اختلال ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.
آیا افسردگی درمان قطعی دارد؟
بله. برای درمان قطعی آن باید به‌موقع به روان‌پزشک یا مشاور مراجعه کنید. برای درمان این اختلال پیگیری مداوم در طولانی‌مدت ضروری است.
آیا خودمان می‌توانیم افسردگی را درمان کنیم؟
خیر. تغییر سبک زندگی و حمایت اجتماعی برای درمان افسردگی موثر هستند اما برای درمان دقیق‌تر به مراجعه به پزشک نیاز خواهید داشت.
